Willem Elschot zei ooit: ‘Als je iets op twee manieren kan zeggen, kies dan voor de kortste.’
Dat gaat natuurlijk niet op als je een spitsvondige vergelijking wilt maken waarmee je een mooi beeld bij de lezer oproept, wat de inhoud van je verhaal versterkt. Maar als je een omslachtige formulering kunt vervangen door een kernachtige, heeft dat zeker de voorkeur.
Nietszeggende woorden kun je vaak beter weglaten, tenzij je die met een bepaald doel gebruikt, bijvoorbeeldom weer te geven dat het om een ‘nietszeggend personage’ gaat.
De onderstaande woorden voegen zelden iets toe:
gewoon
eigenlijk
een soort van
het feit dat
ergens
iets
dus
nog
als het ware
dus
wel
We lezen ze iedere dag, maar veel meer dan stopwoorden zijn het niet.
Een andere omslachtige manier van formuleren ontstaat door het veelvuldig gebruik van de lijdende vorm. Dat maakt een tekst onpersoonlijk en onnodig lang. Je herkent de lijdende vorm aan het gebruik van het hulpwerkwoord ‘worden’. Bijvoorbeeld:
Het eten wordt door de ober opgediend.
Hier gebruikt de schrijver meer woorden dan nodig. De bedrijvende (actieve) vorm heeft hier de voorkeur: De ober dient het eten op.
Het kan zijn dat de lijdende vorm soms wel de voorkeur heeft, bijvoorbeeld in de zin: Daar wordt aan de deur geklopt.
In dit geval is het niet duidelijk wie er aan de deur klopt.
Verder is het goed om er bij het schrijven van een verhaal of roman vanuit te gaan dat een lezer net zo slim is als de schrijver zelf. Veel uitleg kan daardoor worden weggelaten. Een voorbeeld:
Joram kwam de woonkamer binnen, waar het naar Chinees eten rook. Op de tafel stonden nog halfvolle borden. Blijkbaar had zijn vriendin die avond Chinees gegeten.
Het behoeft geen uitleg dat die tweede zin beter geschrapt kan worden.
Nog een voorbeeld:
Overal op de vloer slingerden lege bierblikjes, verpakkingen van afhaalmaaltijden, hondenharen en plukjes shag. De kamer maakte een onopgeruimde indruk.
Die laatste zin is dodelijk. Een lezer zal het idee krijgen dat de schrijver veronderstelt dat hij of zij achterlijk is. Suggestief schrijven, zonder uitleg, heeft hier de voorkeur.
Bij zintuiglijke beschrijvingen kun je vaak ook beter weglaten hoe een personage iets waarneemt. Bijvoorbeeld:
Ik zie haar haar fiets pakken. Even later hoor ik het kettingslot rammelen.
Waarom zou je niet schrijven: Zij pakt haar fiets. Als het verhaal in de ik-vorm is geschreven snapt een lezer wel dat de ik-figuur dat ziet.
In alle bovenstaande voorbeelden gaat het steeds maar om een paar woorden die overbodig zijn. Toch leest een tekst veel prettiger wanneer je er even met de stofkam doorheen gaat.